Thông thường khi đi tù thì làm gì có chuyện vui, nhưng khi ra ngoài rồi, thỉnh thoảng nhớ lại thời gian trong tù, đôi khi cũng nhớ lại những chuyện đáng buồn cười; mà đã cười được, thì đó là chuyện vui rồi còn gì. Tôi xin kể ra đây hai chuyện vui đến với tôi trong hơn mười ba năm tôi đi “tù cải tạo”.
Chuyện vui thứ nhất: Số là một hôm phái đoàn điện ảnh (gồm diễn viên, đạo diễn, chuyên viên quay phim, chuyên viên trang trí…) mang theo cả lô dụng cụ điện ảnh kéo nhau đến trại Ba Sao (Nam Hà) để thực hiện cuốn phim “Tình, Tiền và Tội”. Trại phải dồn buồng để lấy buồng trống cho phái đoàn ở tạm. Trước khi có chuyện dồn buồng thì chỗ nằm của mỗi người được rộng hơn bề ngang của chiếc chiếu, đến khi phải dồn buồng thì chỗ nằm của mỗi tù nhân chỉ còn lại gần phân nửa bề ngang của chiếc chiếu mà thôi, phải “nằm úp thìa” thì mới đủ chỗ, nên mỗi lần muốn trở mình thì nguyên cả dãy phải trở mình cùng một lúc mới được.
Vì nằm lâu, chân tôi bị tê không còn cảm giác, trong lúc mơ màng, tôi đưa tay xuống véo đùi, thử xem chân mình có còn đó hay đã mất rồi; nhưng vì quá mệt, nên tôi tiếp tục ngủ. Sáng hôm sau anh bạn nằm bên cạnh trách tôi. Ảnh nói: “ Đêm hôm qua tôi có làm gì anh đâu mà anh véo đùi non của tôi đau điếng vậy?” Tôi ngớ ra, rồi nhớ lại, vội xin lỗi rối rít.
Chuyện vui thứ hai: Chỗ nằm của tôi ở ngay dưới cửa sổ buồng. Đêm ngủ, trời nóng, tôi chống cửa lên cho có gió thổi vào. Một đêm, tôi nằm mơ thấy tôi đang lái chiếc xe Chevrolet mui trần chạy dọc theo bờ biển ở Tiểu Bang North Carolina, trên đầu thì ánh trăng chiếu xuống vằng vặc. trên mặt thì cảm giác gió thổi liên tục mát mẻ, còn tai thì nghe tiếng máy xe nổ đều đều và rất êm. Xe đang chạy ngon lành bỗng nhiên máy xe tắt, xe dừng lại, tôi giật mình tỉnh giấc mới hay mình vẫn còn đang ở trong tù, trăng chiếu qua cửa sổ đúng vào mặt minh, gió thổi từng luồng qua cửa sổ; còn anh bạn bên cạnh cũng vừa tỉnh giấc. Thì ra, tiếng máy xe mà tôi nghe trong mơ là tiếng ngáy của anh bạn bên cạnh. Một điều lạ lùng là cứ đến mùa trăng (mỗi 29 ngày) tôi cũng nằm mơ y chang như lần đầu lái xe dọc bờ biển, nên chiều ngày bữa trước tôi khuyên anh bạn ráng ngủ cho thật ngon. Anh ta hỏi, đề làm gì? Thì để ngày mai đi lao động cho ít mệt chứ làm gì.
Nhưng chuyện vui nào rồi cuối cùng cũng vẫn lôi mình vào những kỷ niệm đau buồn.
Nhớ lại ngày 28 tháng tư năm 1975, khi được báo cáo là Trưởng Phòng An Ninh và Trưởng Khối Bảo Trì đã đem gia đình đi di tản hết rồi, tôi nói với anh em còn ở lại là nếu mọi người đi hết thì ai sẽ lo cho đồng bào di tản miền Trung đang tạm trú ở đây. Tôi có bốn phương tiện sẵn sàng để chở gia đình tôi đi di tản nhưng tôi chọn ở lại với anh em. Sang đến chỗ mới đã chắc gì họ đối xử với mình như mình đang giúp đỡ cho đồng bào tị nạn miền Trung đang ở đây. Anh em hãy yên chí, tôi sẽ là người cuối cùng lên tàu bay.
Mà đúng thật như vậy, tôi là người cuối cùng đã lên tàu bay, nhưng không phải là máy bay Air France hay máy bay Pan Am mà là máy bay C130, và cũng không phải là lên tàu bay để đi ra ngoại quốc mà là đi ra Hoàng Liên Sơn (Yên Bái) để được (bị!) “lao động khổ sai” trong một thời gian dài.
Đúng là số ăn mày, nhưng không sao, trong cái rủi vẫn còn có cái may (Tái ông thất mã mà lị). Chính nhờ đi tù cải tạo như vậy, nhờ lao động khổ sai như vậy mà tôi học được ba điều tốt sau đây:
Sự kiên trì
Cách thở 2 thì và 3 thì
Cách điều hòa nhịp tim
Thật ra chẳng có ai dạy cho tôi hết, mà là chính tôi tự tìm ra, giống y như tôi đã tạo ra môn phái “Tù Võ Công” đã được mô tả ở bài trước.
Sự Kiên Trì
Có một lúc tôi được phối trí vào Tổ Đan Lát. Tre, mây, là những nguyên liệu chính, mà làm việc với nó thì cần phải có một con dao thật bén. Những con dao mà Tổ Đan Lát nhận ở nhà kho của Trại toàn là dao cùn, mép rất dày, chỉ có thể dùng để chẻ củi chứ làm sao mà vót tre cho được. Vì không rành việc đan lát nên tôi xung phong làm nhiệm vụ mài dao. Đó là dịp để tôi luyện tập sự kiên trì. Mặc dù ngồi lâu bị đau lưng nhưng tôi vẫn cố gắng mài không ngừng nghỉ cho đến khi mép dao mỏng lại và bén đến mức có thể dùng để cạo râu được. Mài dao cũng phải có kỹ thuật của mài dao. Cần để con dao ở một độ nghiêng nhất định và giữ vững độ nghiêng đó thật chắc trong lúc đẩy tới kéo lui con dao đó trên đá mài và cứ thế mà đẩy tới kéo lui cho đến khi mép dao mỏng lại. Anh em bạn tù thấy tôi mài dao bén nên đưa cho tôi cái muỗng US (inoxydable) để nhờ tôi mài cán muỗng thành dao cạo râu. Thế là ngoài nghề may vá (anh em gọi tôi là Lâm Taylor) tôi còn làm thêm nghề mài dao, mài kéo, để khi về đời thường chỉ cần có thùng đồ nghề và chiếc xe đạp là không sợ bị đói. Sự kiên trì của tôi đến đây vẫn chưa hết. Tôi đi gom các lon guigoz mà anh em vứt đi vì bị thủng lỗ do đựng đồ mặn, đem nấu cho chảy ra và đổ thành nhôm miếng; dùng gạch đỏ để vẽ hình cây lược cho phái nữ dùng (cũng hơi uốn éo một chút) và sử dụng lưỡi liềm (lượm được ở ngoài ruộng) để cưa miếng nhôm theo hình vẽ; vì vẫn phải đi lao đông như tất cả mọi người nên chỉ làm lược vào những lúc nghỉ ngơi mà thôi, cho nên phải mất bốn tuần lễ kiên trì mới cưa xong miếng nhôm thành hình cây lược; sau đó phải mất thêm bốn tuần lễ nữa để mài cho phần răng lược mỏng hơn phần sống lược; kế đến là phần cưa răng lược; phần này rất khó vì các cọng răng phải đều bằng nhau, khoảng cách giữa hai răng cũng phải bằng nhau; ngoài sự kiên trì còn cần sự khéo tay nên giai đoạn này đòi hỏi thời gian nhiều hơn. Sau cùng là phần khắc hoa văn lên hai bên thân lược. Tôi không nhớ rõ là hai giai đoạn sau cùng mất bao nhiêu thời gian cho mỗi giai đoạn; tôi chỉ nhớ là từ lúc đi thu gom các lon guigoz cũ cho đến lúc hoàn thành cây lược là vừa tròn một năm (tức là từ lần thăm nuôi trước đến lần thăm nuôi sau để gửi cây lược về nhà). Cây lược này mang theo không biết bao nhiêu là tình cảm, mỗi lát cưa, mỗi nét khắc,ngoài sự kiên trì còn có kèm theo một chút tình dành cho vợ con trích ra từ con tim. Như vậy có phải đây là sự kiên trì mà tôi có được là do chính tôi tạo ra không?
Cách thở 2 thì và 3 thì.
Lúc tàu bay chở chúng tôi đáp xuống phi trường Yên Bái thì có xe trại chở chúng tôi vào một làng nhỏ ở tận cùng trong núi thẫm, rừng sâu. Làng chỉ có mười nhà tranh rách nát có người ở, đa phần là các cụ ông lọm khọm, râu tóc bạc phơ và các cụ bà móm mém, lưng còng, đi đứng xiêu vẹo, nhưng đặc biệt là có một ngôi nhà tường gạch mái ngói khá rộng rãi nằm riêng ra, cách xa mười nhà kia. Chúng tôi được lệnh mang đồ cá nhân vào nhà ngói đó. Lúc đầu tôi cứ tưởng đó là nhà kho vì bên ngoài không có cửa sổ. nhưng khi vào bên trong thấy có đường đi ở giữa, hai bên có bục xi măng cao ngang đầu gối. Lối vào nhà ở đầu hồi này có cửa sắc, còn đầu hồi kia là nhà vệ sinh có chỗ đi tiểu riêng và ba chỗ đi tiêu riêng (kiểu ngồi chồm hổm) nhưng không có cửa ra ngoài. Có vào trong nhà mới biết đây là nhà tù. Tôi nghĩ bụng, không biết đây có phải là nơi họ giam giữ người Mỹ hay không?
Mỗi người được phát cho một chiếc chiếu, một cái mùng rách đầy rệp và một cái mền vừa cũ vừa hôi, có lẽ chưa được giặt bao giờ. Sáng hôm sau mỗi người được phát một cái chuông xe đạp (bột mì luộc to cỡ cái nắp chuông xe đạp) để điểm tâm và một con dao quắm rồi chèo quản giáo (công an quản giáo) (chèo=công an) đi trước dẫn đường, chèo bảo vệ đi sau đưa toàn đội lên đồi cách đó 5km. trên đồi toàn cây cao thẳng tắp. Mỗi người được lệnh đốn hai cây, bề dài 10m, đường kính ở gốc phải tối thiểu là 15cm (chu vi = 15cm X Pi) tức là vào khoảng 47cm chu vi (hay là ba lần gang tay của tôi) và vác 2 cây đó về trại. Tôi chọn 2 cây ít nhánh nhất, thẳng nhất, và chặt cách sao để ngọn ngã về phía đường đi xuống đồi.
Trong lúc tôi còn đang bận rộn với cây thứ hai thì anh em đã vác 2 cây của họ xuống tới đường rồi. Quản giáo chờ tôi lâu quá không được nên dẫn đội về trước để bảo vệ ở lại canh chừng tôi vác 2 cây đi về sau.
Đi bộ 5km đối với tôi không ăn thua gì nhưng vác 2 cây gỗ trên vai đi được mươi bước là mồ hôi của tôi đã tuôn ra như tắm, tôi phải dừng lại nghỉ mệt. 5 phút sau tôi chuyển cả 2 cây sang vai phải, đi được mươi bước lại dừng, lần này tôi chuyển cả 2 cây sang vai trái và tiếp tục đi nhưng rồi lại dừng. Hể tôi đi thì bảo vệ cũng đi sau lưng tôi, lúc tôi dừng thì bảo vệ cũng đứng lại. Cuối cùng tôi đổi chiến lược, tôi vác đầu ngọn lên vai, mỗi vai một ngọn, kéo lê hai gốc xuống đường. Cách này tôi thấy đỡ mệt hơn trước.Tự nhiên tôi nhớ lại mấy câu vè chót của tôi: “ối cách mạng ôi, ông đỏ như máu, ông bạc như vôi, ông nói lao động, ông hành hạ tôi, ối cách mạng ôi, ông đi tàu suốt, ông chết cho rồi”.
Còn 1km nữa là về tới trại nhưng mệt quá, không chịu nổi nữa, tôi bỏ cây bên vai trái xuống lề đường và nói với bảo vệ là sau khi đem cây này về tới trại tôi sẽ trở ra đem nốt cây còn lại vô trại. Không cần biết là bảo vệ có chấp thuận hay không, có đồng ý hay không, tôi không cần biết, tôi đi thẳng mà không chờ câu trả lời, lúc đó tôi bất cần, tôi muốn nổi điên lên rồi, tôi muốn đập phá một cái gì đó cho hã cơn bực tức vì tôi cho đây là Lao Động Khổ Sai chứ còn gì nữa.
Không biết bảo vệ nói gì với quản giáo mà quản giáo bảo tôi thôi không cần phải ra lấy cây kia vô nữa và hôm sau tôi được phối trí qua đội Rau Xanh. Vườn rau nằm ở phần thung lũng dưới chân đồi còn các buồng giam mới thì ở trên đỉnh đồi, là do tù nhân tự tay mình dựng lên bằng cây gỗ do tù (trong đó có tôi à nhe) đốn ở đồi bên kia lúc mới đến vùng này. Nếu nói là tù nhân tự mình xây nhà tù để nhốt mình thì trong trường hợp này quả là không sai.
Vườn rau của đội rau xanh trồng hồi nào thì tôi không biết nhưng bây giờ là mùa thu hoạch, tôi được giao nhiệm vụ gánh rau lên bếp của chèo cũng ở trên đỉnh đồi. So với 2 cây 10m đốn lúc trước thì gánh rau này là quá nhẹ, chỉ khoảng 20kg là nhiều lắm nhưng gánh 20kg mà đi trên đoạn 500m đường mòn trơn trượt dốc đứng thì quả là một kỳ tài. Cứ đi được 15, 20m là mệt quá tôi phải đặt gánh xuống, đứng vừa quạt bằng nón vừa thở; cũng phải nghĩ mệt trên 10 lần như vậy tôi mới tới được bếp chèo để giao rau.
Về buồng ngồi nghỉ mệt, tôi suy nghĩ lung tung về cơ thể con người ta. Cơ thể cần thứ gì để sống—thức ăn, nước uống , và không khí—thức ăn (rau, quả) thì phải trồng trọt, tưới, làm cỏ; (thịt cá) thì phải nuôi, săn, bắt, bẩy; nước uống thì sông, suối có đầy ấp ra đó nhưng phải mất công đi múc về; chỉ có không khí thì luôn luôn có sẵn chung quanh mình, lúc nào cũng có mà lại còn miễn phí nữa.
Té ra người Ấn Độ đã biết chân lý này và đã áp dụng nó từ lâu lắm rồi, tuy thiếu thực phẩm, bò nuôi chạy đầy đường mà không ăn thịt bò nhưng vẫn sống được nhờ không khí miễn phí. Chất quý nhất trong không khí là oxy, nó bổ túc (đôi khi còn thay thế luôn) cho các dưỡng chất do thịt cá tạo ra để nuôi các tế bào, bới vậy người Ấn Độ không ăn thịt bò mà vẫn khỏe mạnh. Tôi nghiệm lại những lúc tôi bị mệt khi gánh rau. Có phải là tôi đã dùng nhiều sức để lên giốc, các bắp thịt làm việc nhiều nên đòi hỏi nhiều oxy mà những lúc tôi lo chú ý đến gánh nặng trên vai và đường dốc trơn trượt khiến tôi không chú ý đến việc hít thở nên không đem đủ oxy vào người cho nên mới bị mệt.
Sáng hôm sau tôi thử làm ngược lại có nghĩa là không nghỉ gì đến gánh nặng trên vai, không nghỉ gì đến đường dốc mà chỉ để tâm đến việc hít thở nhưng tôi vẫn bị mệt; có điều là số lần mệt ít hơn trước rất nhiều và cường độ mệt cũng nhẹ hơn trước. Suy nguyên ra tôi nhận thấy là tôi đã hít thở vô trật tự, khi nhiều khi ít, khoảng cách hít thở và cường độ không điều hòa.
Sáng ngày thứ ba tôi thử lại, tôi đo khoảng cách hít thở bằng bước đi, có nghĩa là hít vào trong khi bước tới hai bước và thở ra trong khi bước hai bước kế tiếp. Trong khi đi và thở như vậy tôi không chú ý gì đến gánh nặng trên vai và con đường dốc đi lên đỉnh đồi. Kết quả của việc thử nghiệm lần này là tôi đã gánh rau đi một mạch lên tới đỉnh đồi mà không nghĩ dọc đường. Hỏi có mệt không, có mệt chứ, nhưng cái mệt lần này chỉ bằng một phần trăm của tất cả các cái mệt của ngày đầu tiên cộng lại.
Ngoài ra để cho đầu óc tôi không bị chi phối bởi ngoại cảnh trong lúc chú tâm vào việc hít thở với gánh rau nặng trên vai và đường dốc lên đồi, tôi tăng cường thêm hai chữ cho hai bước hít vào là “sức……khỏe” và hai chữ khác cho hai bước thở ra là “bình…… an”. Đang lúc viết tới đây thì có hai người bạn thân đến thăm tôi. Nhìn vào đoạn viết này một anh nói, tại sao là áo đen mà không để “Xây Dựng” thay cho “Sức Khỏe” và hai chữ “Nông Thôn” thay cho “Bình An”, còn anh bạn thứ hai, vốn dĩ là Phật tử, xen vào, cũng có thể để “A Di” và ”Đà Phật” thay cho “Sức khỏe” và “Bình an”; anh kia lại thêm, nếu tôi là catholic thì có thể dùng “Ha llê”, “Lu jyah”.Tôi đang phân vân không biết là nên dùng bộ bốn-chữ nào thì anh bạn đầu tiên nói, ai muốn dùng sao cũng được miễn là hai bước hít vào, hai bước thở ra là được rồi. Đó chính là lai lịch của cách thở mà tôi gọi là “Cách thở 2 thì”: 2 bước hít vào, 2 bước thở ra do tôi thử nghiệm khi gánh rau lên đồi. Còn “Cách thở 3 thì” thì ra làm sao?
Lúc quá mệt thì vẫn tiếp tục đi nhưng có một tí thay đổi, sau 2 bước hít vào là 2 bước ngưng hít vào, ngưng thở ra và tiếp theo là 2 bước thở ra. Tất cả đều làm chậm hơn lúc không mệt. Tóm lại Cách Thở 3 Thì của tôi do tôi thử nghiệm gồm có 2 bước hít vào, 2 bước ngưng hít, 2 bước thở ra nhưng nhịp độ chậm hơn bình thường.
Đối với tôi “Lao Động Khổ Sai” là dịp tốt nhất để tôi tìm kiếm và thực nghiệm cách thức giúp sức khỏe của mình ít bị xấu đi chống lại giã tâm của họ muốn tiêu diệt tôi và bạn bè của tôi. Trên đây là Cách Thở 2 Thì và 3 Thì do tôi tạo ra trong lúc đi tù cải tạo.
· Cách Điều Hòa Nhịp Tim
Theo Đông Y trong cơ thể con người có năm bộ phận quan trọng, đó là ngũ tạng (Tâm, Cang, Tỳ, Phế ,Thận). Tâm là Tim đứng đầu vì tim là quan trọng hơn hết. Người bị cắt bỏ một quả thận vẫn sống được, cắt bỏ nửa lá phổi hay một lá phổi vẫn sống được, cắt một phần lá gan vẫn sống được nhưng cắt đi quả tim là chết ngay lập tức. Tôi có mấy người bà con không đau ốm gì hết, tối hôm trước, lúc đi ngũ còn thấy rất bình thường, sáng hôm sau không thấy dậy, con cháu vô mời ra ăn sáng thì thấy đã ngưng thở, rờ tim thì thấy không đập, chứng tỏ là đã qua đời trong khi ngủ. Phải chăng là tim có một số lần đập được ấn định trước. Khi tim đập đến số lần ấn định là nó tự động ngừng đập giống như các bóng đèn có ghi Lifetime warranty 2,000 giờ. Cứ dùng hết 2,000 giờ là tự nó ngưng phát ra ánh sáng.
Cơ thể con người là một bộ máy rất tinh vi vì mọi thứ đều tự động; chúng ta không thể ra lệnh cho thận ngừng hoạt động, nhưng đặc biệt là chúng ta có thể ra lệnh cho phổi ngưng làm việc bằng cách nín thở, nhưng với tim thì không được vì tim ngưng là mọi sự đều chấm dứt, tuy nhiên chúng ta có thể làm cho tim đập chậm lại để lâu đến số lần đập được ấn định trước.
Ai là người ấn định số lần đập đó? Tôi không biết nhưng dường như mỗi đứa trẻ khi mới sinh ra đều đã nhận được số lần đập ấn định cho trái tim của nó rồi. Cái gì làm cho tim đập nhanh: Giận quá, buồn quá, vui quá, cử động mạnh quá, cử động nhanh quá. Những lực sĩ điền kinh, các thể tháo gia…là những người có quả tim đặc biệt, đừng so bì với họ, mà chỉ nghĩ đến mình thôi. Chúng ta có thể liên kết cách thở 2 thì, 3 thì với điều hòa nhịp tim. Tránh các hành động làm tim đập nhanh để lâu đến số lần ấn định ngõ hầu có thể sống lâu mạnh khỏe.
Nếu đang áp dụng cách thở 2 thì mà cảm thấy mệt hay khó thở, điều đó chứng tỏ là số lần tim đập tăng lên, vậy phải đi chậm lại. hoặc bước mỗi bước dài ra hơn lúc không mệt. Phối hợp điều hòa nhịp tim với cách thở 2 thì, 3 thì là làm như vậy đó.
Nói tóm gọn lại, bị đi tù cải tạo, làm sao tránh cho khỏi sự buồn phiền vì bị bắt buộc phải xa vợ con, bị lao động khổ sai thì làm sao mà tránh khỏi bị khổ cực về thể chất, và nhục nhã về tinh thần, nhưng nếu biết “tương kế tựu kế” thì bọn họ chẳng những không cải tạo được chúng ta mà còn giúp chúng ta nhiều dịp hiếm có để chúng ta tìm kiếm và thực nghiệm những điều bổ ích cho đời sống của chúng ta trong tù cũng như ngoài tù. Vui ít, buồn nhiều trong đời sống tù tội là như vậy đó./.
