NGỌC LAN

Đã thấm thoắt hơn 14 năm kể từ ngày nữ danh ca “tài hoa” qua đời nhưng di sản để lại cho thế hệ sau là mãi mãi không thể phai mờ về cả tài năng, tính cách và khuôn mặt khả ái gây ấn tượng sâu đậm.

Ngọc Lan tên thật là Lê Thanh Lan, sinh ngày 28 tháng 12 năm 1956 tại Nha Trang (cô còn được gọi chung với tên Thánh là Maria Lê Thanh Lan). Ngọc Lan là người con thứ năm trong số 8 người con trong một gia đình khá giả. Cha của cô là ông Lê Đức Mậu, từng phục vụ trong Binh Chủng Truyền Tin của Quân đội Việt Nam Cộng Hòa xưa kia.

Ngay từ tấm bé, Ngọc Lan đã nổi bật trong số bạn bè cùng trang lứa với khuôn mặt thiên thần phảng phất buồn cùng tính cách nhút nhát trước đám đông.

Khi còn ở Việt Nam, cô đã đến với âm nhạc qua nhạc sĩ Lê Hoàng Long, từng học nhạc và biểu diễn trong một số dịp tại Nha Trang. Cô đã từng theo học ở trường Lý Thường Kiệt, ngoại ô Sài Gòn (Tp. HCM).

Đến đầu những năm 1980, Ngọc Lan cùng gia đình sang Nam California sinh sống. Trong những ngày đầu ở đây, Ngọc Lan từng có ý định đi bán hamburger để kiếm tiền tiếp tục học nhưng nhờ gợi ý của một cô bạn người Việt và qua giới thiệu của ca sĩ Duy Quang mà cô đã thử đi hát ở quán café và các buổi biểu diễn với mức cát xê vài chục USD một tuần.

Tên thật là Lê Thanh Lan nhưng do trùng tên với “quả bom sex” – nữ ca sĩ Thanh Lan đã nổi tiếng đình đám lúc bấy giờ nên một người đã “tư vấn” cho cô dùng nghệ danh Kim Lan. Sau đó, một chủ quán café nơi cô biểu diễn đã gợi ý cho cô cái tên Ngọc Lan và cô đã sử dụng tên này trong suốt sự nghiệp của mình.

Thời gian đầu đi hát, Ngọc Lan may mắn gặp được một chủ quán “sộp” chi trả 35 USD cho 3 ngày biểu diễn. Số tiền không nhiều nhưng vào lúc ấy cũng khiến cô thấy rất vui sướng. Sau khi hát 3 ngày liên tiếp, Ngọc Lan cảm thấy đuối sức do chưa quen với nhịp độ “chạy show” nên định nghỉ hát thì nhạc sĩ Trần Ngọc Sơn (con trai út nhạc sĩ Anh Bằng) gọi điện thoại cho cô. Ấn tượng với giọng hát và nhan sắc lôi cuốn của Ngọc Lan, ông đã mời cô về thu âm cho trung tâm Dạ Lan (tiền thân của trung tâm Asia hiện nay).

Đến năm 1985, nhạc sĩ Ngọc Chánh bất ngờ gọi cho Ngọc Lan và đề nghị cô hát cho phòng trà của ông. Nhạc sĩ này khẳng định Ngọc Lan có tố chất trở thành ca sĩ và không ngại trả cát sê cho cô 250 USD/tuần. Hát được khoảng 1 năm thì cô bắt đầu được các ông bầu để ý và mời show. Lúc này, cơ duyên âm nhạc mà Ngọc Lan vẫn gọi là “hiệp sĩ”, “sự tình cờ này nối tiếp sự tình cờ khác” đã đưa cô trở thành một ca sĩ thực thụ.

Thế nhưng khi cơ hội đã đến trước mắt, Ngọc Lan vẫn chần chừ vì không biết nên làm gì thì nhà thơ/nhạc sĩ Nguyên Sa động viên: “Cháu đã là ca sĩ chuyên nghiệp chứ có phải Amateur (nghiệp dư) đâu nên không thể tem nhem như vậy được. Sau này cháu có con, nhỡ con cháu hỏi mẹ từng đi hát mà con chẳng biết mẹ ai thì cháu xấu hổ như thế nào?”. Ngọc Lan nghe theo, lấy đó làm động lực phấn đấu và dần trở thành giọng ca ăn khách nhất hải ngoại lẫn trong nước.

Một sự nghiệp đồ sộ

Ngọc Lan nhanh chóng được khán giả biết đến với chất giọng trữ tình, ngọt ngào và buồn man mác. Cô được các trung tâm liên tục mời ghi âm, xuất hiện thường xuyên tại vũ trường Ritz. Ngọc Lan đạt được đỉnh cao của tiếng tăm từ khi cộng tác với trung tâm nhạc Mây trên những chương trình video Hollywood Nights, đặc biệt sau khi thực hiện hai chương trình video đặc biệt Như em đã yêu anh và Mặt trời bên kia mùa hạ của đạo diễn Đặng Trần Thức.

Ngọc Lan được yêu thích qua nhiều nhạc phẩm nước ngoài lời Việt, như Mưa trên biển vắng (cô cho đây là ca khúc đã đưa cô đến gần với khán giả)… Cô cũng trình bày nhiều ca khúc tiếng Pháp, những nhạc phẩm của Trịnh Công Sơn, Ngô Thụy Miên… Cô hát ở rất nhiều thể loại nhạc và dòng nhạc, hiện nay theo một số người sưu tầm nhạc, cô đã trình bày trên 800 ca khúc và trên 40 video clip. Sự hạn chế quay video thu hình được chính Ngọc Lan giải thích là do bản tính nhút nhát của mình trước ống kính.

Bên cạnh việc ca hát, với chất giọng đặc biệt trầm ấm của mình Ngọc Lan còn rất thành công khi hát song ca với những nam nữ danh ca khác: Tuấn ngọc, Tuấn Vũ, Elvis Phương, Vũ Khanh, Đon Hồ, Kiều Nga…Và đặc biệt thành công với hai liên khúc đã gắn liền với tên tuổi cuộc đời cô: Liên khúc tình yêu (Kiều Nga - Ngọc Lan - Trung Hành), Liên khúc chiều mưa (Ngọc Lan - Ngọc Hương -Trung Hành). Đây là những liên khúc cho đến bây giờ vẫn rất thịnh hành.

Với sự đa tài của mình Ngọc Lan còn hát nhạc ngoại quốc rất thành công. Đặc biệt là nhạc Pháp, với Album: NGỌC LAN 2 – Tình Ta – L’ amour. Cho đến giờ vẫn là album thành công nhất của nữ ca sĩ khả ái này. Bài hát ngoại quốc gắn liền tên tuổi Ngọc Lan: Jole Taxi. Bài hát đầu những năm 1990 đã nổi lên như một hiện tượng với khán giả trong nước, người người nhà nhà đâu đâu cũng mở Jole Taxi…

Bằng tài năng thiên bẩm đặc biệt của mình (thật sự là Ngọc Lan chỉ học một khóa nhạc rất ngắn) Ngọc Lan đã chinh phục tất cả giới mộ điệu hải ngoại lẫn trong nước. Cho đến tận bây giờ hai chương trình video đặc biệt Như em đã yêu anh và Mặt trời bên kia mùa hạ vẫn là một hiện tượng độc nhất vô nhị của làng ca nhạc Việt Nam. Cùng với tính cách khiêm tốn và hết mình vì đồng nghiệp, không bao giờ cô mắc bệnh ngôi sao. Ngọc Lan thực sự là một người ca sĩ tài đức vẹn toàn.

Ngọc Lan đi tiên phong trong việc làm MV và là ca sĩ được mời thu nhất nhiều nhất lịch sử với hơn 700 bài. Trong thời kỳ đỉnh cao, cô được mời đi lưu diễn liên tục khắp nơi và đã trở thành nữ ca sĩ hàng đầu liên tiếp 4 năm kể từ năm 1987 trong làng ca nhạc của cộng đồng người Việt trên khắp năm châu.

Đáng kể như là chuyến lưu diễn 3 đêm rất thành công của cô tại Sydney và Melbourne, Úc năm 1990. Tại đây, nữ danh ca đã phá kỷ lục vì hơn 8 năm qua chưa có show nào có lượng khán giả đông đảo đến như vậy. Trong hàng chục ngàn khán giả có mặt đã có hơn 1500 người phải đứng xem, trong khi vài trăm còn lại phải ra về vì nơi biểu diễn không còn sức chứa. Ngọc Lan cùng với Bạch Yến là biểu tượng số 1 của ca sĩ Việt hát nhạc Pháp.

Bạn bè, khán giả… tất cả đều dành cho Ngọc Lan những lời khen tặng từ sâu thẳm trái tim mình. Asia là một trung tâm băng nhạc thuộc loại lớn nhất hải ngoại cho đến tận bây giờ vẫn dành riêng một góc: Ngọc Lan, trên trang web chính thức của trung tâm, một vinh dự chỉ duy nhất Ngọc Lan có được trong làng âm nhạc hải ngoại.

Cầu toàn đến cực đoan trên công việc để có được sản phẩm nghệ thuật chất lượng tốt nhất phục vụ khán giả.

Không chỉ trùng tên, nhiều người còn cho rằng giọng hát và phong cách của Ngọc Lan cũng rất giống với “quả bom sex” nổi tiếng Thanh Lan. Vì thế nên khi chọn bài thu âm, các trung tâm cũng thường đưa nhạc Thanh Lan cho cô thể hiện. Nhưng dần dà Ngọc Lan lại cảm thấy không ổn. Cô tự hỏi tại sao mình phải giống người khác thay vì đi tìm cái hay riêng cho mình. Với tinh thần cầu tiến không ngừng, Ngọc Lan dần chinh phục hầu như mọi thể loại nhạc, ngay cả nhạc trẻ. Theo Ngọc Lan, bài đưa cô đến gần với khán giả nhất là ca khúc Mưa trên biển vắng.

Các nghệ sĩ đương thời tiết lộ Ngọc Lan là một người cực kỳ khó tính trong công việc đến nỗi cả ekip đều “sợ” sự khó tính này. Cô luôn muốn sản phẩm của mình phải thật hoàn hảo. Một lần thu âm của Ngọc Lan thường rất lâu và nhiều lần mới xong bài. Có khi quay vất vả cả ngày nhưng khi về nhà xem lại thì cô thẳng tay vứt bỏ vì không ưng ý hoặc chỉ dùng đúng 5 giây. “Nhưng cũng nhờ vào thế mà khi hai cuốn video ra mắt thì không ai chê được điểm gì. Làm việc với Ngọc Lan luôn học hỏi được nhiều điều vì cô ấy chịu khó vô cùng. Vất vả, gian nan đến mấy cô ấy cũng chấp nhận miễn sao chất lượng sản phẩm thật hoàn hảo”, nhạc sĩ Hoàng Trọng Thụy cho biết.

Đến với âm nhạc trong một cơ duyên thật tình cờ nhưng khi đã vào nghề Ngọc Lan thậm chí có thể sống chết vì nghề. Một lần sau khi biểu diễn xong, MC đã hỏi cắc cớ Ngọc Lan rằng cô sẽ làm gì nếu người yêu cấm cô đi hát? Sau một hồi chần chừ với đủ các giải pháp từ nài nỉ đến khóc lóc không thành công, Ngọc Lan quả quyết rằng nếu người yêu cấm cô đi hát thì cô sẽ chết. Câu trả lời vừa mềm mỏng vừa kiên quyết khiến khán giả khâm phục.

Tinh thần nghệ sĩ của Ngọc Lan mạnh mẽ ngay cả khi cô mắc trọng bệnh ở giai đoạn cuối đời. Lúc ấy dù tiều tụy, mệt mỏi hiện rõ nhưng chưa bao giờ Ngọc Lan thôi hoài bão, trăn trở với nghiệp. “Dù thế nào tôi vẫn cố gắng làm việc. Tôi muốn ra nhiều băng nhạc, làm cuốn video thứ 3” nhưng giấc mộng đó đã không thể trở thành hiện thực.

Giọng ca số 1 ở hải ngoại

Ngọc Lan tuy đoản mệnh nhưng sự nghiệp âm nhạc của nữ danh ca đồ sộ không kém bất cứ nghệ sĩ nào. Ngay từ những ngày còn đi hát nghiệp dư, nhạc sĩ Từ Công Phụng trong một lần tình cờ nghe cô trình diễn ở Portland, Oregon đã quay sang quả quyết với người bạn đi cùng: “Tôi cam đoan trong vòng 5 năm nữa, giọng hát này sẽ nổi tiếng như cồn”. Nhưng sự thật chưa đến 5 năm, giọng hát Ngọc Lan đã vang danh khắp hải ngoại.

Không phải ngẫu nhiên mà nhạc sĩ Trần Thiện Thanh cho rằng Ngọc Lan đã tạo ra trường phái của riêng mình. Nữ danh ca là người đi tiên phong rất nhiều thứ từ cách hát, nghệ thuật trình diễn đến sản phẩm. Trong thanh nhạc cổ điển, hát bạch thanh là lối hát sai kỹ thuật nhưng giọng soprano ấy đã vận dụng tinh tế lối hát ấy để đánh gục hàng triệu trái tim yêu nhạc.

Ngọc Lan là thần tượng, là người truyền cảm hứng cho rất nhiều ca sĩ khác, trong đó có những ngôi sao hạng A như Don Hồ, Lâm Thúy Vân, Minh Tuyết… Ngọc Lan cùng với Thái Thanh trở thành tượng đài của lối hát điệu, hát bạch thanh cho đến hôm nay.

Nói về đàn chị đã khuất, ca sĩ Don Hồ ngậm ngùi cho hay: “Tấm lòng chị Lan dành cho đồng nghiệp anh em nghệ sĩ bọn tôi đều biết. Với tôi, chị Lan đẹp từ giọng hát, nhân dáng đến nhân cách”.

Một tâm hồn nghệ sĩ vô cùng mong manh và mẫn cảm

Sự nghiệp đồ sộ là thế nhưng Ngọc Lan đời thường lại là người nhút nhát, cả tin, sống khiêm cung và dễ rung động. “Trời sinh ra trái tim thường thật nhiều xúc động, nhất là trái tim của người nghệ sĩ. Một chút buồn cũng khiến mình buồn, một thoáng vui cũng làm người ta hạnh phúc. Tôi có thể rất vui khi đọc một truyện hay, cũng có thể rơi nước mắt khi xem một cuốn phim. Hoặc tôi đang thấy hạnh phúc vì mua được đôi hoa tai ưng ý” – Ngọc Lan tự nói về mình một cách thành thật, giản dị.

Khi được hỏi về một hình mẫu đàn ông yêu thích ở Việt Nam, bất ngờ nữ danh ca nhẹ giọng cho biết cô thích nhất nhân vật Dũng trong tác phẩm “Đoạn tuyệt” của nhà văn Nhất Linh. Cô lý giải: “Tôi tìm thấy ở nhân vật Dũng một người đàn ông sống có mục đích, lý tưởng cao cả. Ngoài tình cảm Dũng dành cho người yêu của mình, anh ta còn có một tình yêu bao la dành cho quê hương, Tổ quốc. Đó là một hình mẫu đàn ông lý tưởng”.

Tuy sống rất tình cảm nhưng đường tình duyên của Ngọc Lan lại lận đận, kém may mắn. Ngay từ mối tình đầu đã khiến cô rơi không ít nước mắt. Điều này lý giải vì sao khán giả luôn thấy Ngọc Lan đẹp nhưng nét đẹp ấy luôn phảng phất nỗi buồn, sự mong manh, cả khi cô cười cũng hiện rõ sự u uẩn. Theo lời MC Kỳ Duyên, chính vì nét buồn đó mà người hâm mộ khắp nơi hay đồng nghiệp đều muốn yêu thương và bảo bọc Ngọc Lan.

“Dù chị Lan đi đâu, không chỉ tôi mà tất cả anh chị em nghệ sĩ đều phải xúm vào lo cho chị ấy. Trong một chuyến bay lúc chị Lan vừa trình diễn xong rất thành công trước hàng ngàn khán giả ái mộ, hai chị em cùng ngồi hàng ghế đầu rất sang trọng nhưng suốt chuyến bay chị ấy chỉ khóc sướt mướt thôi. Chị khóc nhiều đến nỗi có ông tiếp viên phải lấy khăn y tế đưa cho chị ấy và nói: Một người phụ nữ đẹp như cô không nên khóc nhiều như thế”, Kỳ Duyên bồi hồi nhớ lại.

Thị phi bủa vây xung quanh nữ danh ca như bản chất vốn có của showbiz

Cũng theo lời MC Kỳ Duyên, Ngọc Lan từng bị vướng phải rất nhiều tin đồn thất thiệt từ khán giả, đồng nghiệp do ít giao du nhiều với mọi người. Nhất là trong quãng thời gian cuối đời, khi bệnh tình ngày một nặng hơn khiến cô không đi hát được nữa. Những tin đồn lại càng dấy lên mạnh mẽ hơn. Họ đồn cô tự tử vì thất tình, đã mang bầu, sanh con; bị tê liệt cả người, bị chơi ngải nên tâm thần bất ổn. Nhưng cũng vì tính cách nhút nhát, chưa bao giờ người ta thấy Ngọc Lan đứng ra đính chính gì cho mình. Chỉ đến khi xuất hiện thông tin về việc có kẻ làm CD lậu tung tin Ngọc Lan qua đời vì bệnh hiểm nghèo hòng bán cho người hâm mộ trục lợi, cô mới cùng chồng xuất hiện để đính chính trên truyền hình.

Nói về những lời đồn, Ngọc Lan tâm sự: “Nếu bảo là buồn thì mặt tôi từ bé đã buồn như vậy, đến nỗi bị mẹ gọi là ‘mặt như đưa đám ma’ (cười) nên nhìn chắc cũng chẳng khác gì đâu. Những lời đồn đại thì rất nhiều, nhất là trong khoảng 1 2 năm trở lại đây thôi, mà lời đồn thì có bao giờ tốt đâu. Tôi cũng buồn lắm nhưng biết sao bây giờ. Đã bước chân vào nghề hát thì phải chấp nhận thôi”.

Ngọc Lan rạng rỡ trong đám cưới

Trong lễ cưới với nhạc sĩ Kevin Khoa

Năm 1993, Ngọc Lan đột ngột giã từ sân khấu. Một năm sau, cô xuất hiện trở lại với tình trạng thị lực bị sút giảm trầm trọng.

Năm 1994 cô xuất hiện trở lại trong một số chương trình, cùng năm đó, trong chương trình đánh dấu sự trở lại của cô mang tên “Ngọc Lan và Thính Giả thương yêu” tại Anaheim với kết quả thành công mỹ mãn, tuy nhiên sau buổi ca nhạc đó, khán giả cũng nhận ra rằng cô có phần nào suy sụp tinh thần và tiếng hát của cô không còn linh động như xưa. Nguyên nhân có lẽ là do bệnh tình và sự qua đời đột ngột của người chị gái trước đó không lâu. Cũng trong năm đó, cô kết hôn với nhạc sĩ Kevin Khoa.

Trong năm 1996, trong lần thu hình trong cuốn video 12: Việt Nam Niềm Nhớ cho trung tâm Asia tại Toronto để trình bày nhạc phẩm “Con Đường Tôi Về” của nhạc sĩ Lê Tín Hương, trước hàng ngàn khán giả, Ngọc Lan phải có người nắm tay đưa lên sân khấu, dù bị hạn chế tầm nhìn nhưng cô vẫn cố gắng lột tả trọn vẹn ca khúc này với hình ảnh khó quên khi cô quỳ giữa sân khấu vào lúc cuối phần trình diễn. Và trong thời gian đó, Ngọc Lan thỉnh thoảng vẫn còn xuất hiện trong các băng video cho các trung tâm ca nhạc như Hollywood Nights, Asia nhưng hầu hết là các clip quay ngoại cảnh thay vì trên sân khấu.

“Một buổi sáng thức dậy, tôi không còn nhìn thấy gì nữa”. Cô bị giảm thị lực do biến chứng của căn bệnh đa thần kinh hóa sợi.

Lần cuối cùng Ngọc Lan xuất hiện trên truyền hình hình là năm 1998, trong một chương trình phỏng vấn do soạn giả, nhà báo Trường Kỳ thực hiện về cô. Ngọc Lan xuất hiện với vẻ mệt mỏi, đượm buồn. Cô mặc chiếc áo dài đen bình dị, không mang một món trang sức nào và hát một cách xuất thần khiến cả khán phòng nín thở lắng nghe, xúc động. Đó cũng là lần cuối cùng khán giả yêu mến người nữ ca sĩ tài năng được chiêm ngưỡng thần tượng của mình.

Sau đó Ngọc Lan hoàn toàn lui vào bóng tối, sống ẩn dật một mình, tự xa cách với thế giới bên ngoài.Sau một thời gian dài bị chứng bệnh đa thần kinh hóa sợi (tiếng Pháp: sclérose en plaque, tiếng Anh: multiple sclerosis) hành hạ và bị hạn chế tầm nhìn,, Ngọc Lan trút hơi thở cuối cùng vào hồi 8 giờ 25 sáng ngày 3 tháng 6 năm 2001 tại bệnh viện Vencor, Huntington Beach, Nam California, hưởng dương 45 tuổi. Làng ca nhạc VN đã vĩnh viễn mất đi một tài năng âm nhạc.

Hàng nghìn người đến nhìn mặt nữ danh ca lần cuối

Đám tang của nữ ca sĩ mang tên một loài hoa đẹp này cho đến bây gờ vẫn là đám tang lớn nhất dành cho một ca sĩ có vinh dự được bạn bè, khán giả hâm mộ đến tiễn đưa lần cuối về với cõi vĩnh hằng.

Tang lễ của Ngọc Lan được cử hành sau đó 4 ngày. Ngay cả khi mất, cô vẫn giành được sự ưu ái to lớn của người hâm mộ. Hàng ngàn người đã phủ kín bên ngoài lẫn trong Thánh đường Thánh Linh ở Fountain Valley, rồi cùng tiễn giọng ca bạc mệnh đến nghĩa trang Chúa Chiên Lành ở Huntington Beach.

Các cá khúc bất tử do Ngọc Lan trình bày như: Mưa trên biển vắng, Hạnh phúc nơi nào, Người yêu dấu, Đừng phá vỡ ân tình, Cho người tình lỡ, Ngăn cách, Người chết trở về, Tuổi thần tiên, Nỗi sầu (nhạc Nhật), Lại gần hôn em (nhạc Pháp), Comme toi, Tình nhớ, Rừng xưa đã khép, Cỏ xót xa đưa, Những con mắt trần gian, Người lìa xa (Tu t’en vas), v.v.

Bia mộ nữ danh ca

Nhạc sĩ Anh Bằng đã viết tặng Ngọc Lan: “Vĩnh Biệt Một Loài Hoa”:

"Người con gái ấy mang tên loài hoa. Mắt biếc suối trong, mi cong ngọc ngà. Loài hoa yêu ấy, bây giờ đã xa, bây giờ đã xa. Người con gái ấy, trăng in bờ môi. Suối tóc thướt tha, che nghiêng nụ cười. Bờ môi xưa ấy, không còn đến đây, không còn đến đây. Người con gái ấy, ca như loài chim. Tiếng hát trái tim, lênh đênh ngọt mềm. Giọng ca yêu dấu, bây giờ ở đâu, bây giờ ỏ đâu. Người con gái ấy, chưa hay ngày vui.Đã biết xót xa, hư vô cuộc đời.Người con gái ấy, bây giờ lẻ loi, bây giờ lẻ loi. Ngọc Lan! Ngọc Lan! Sao nỡ ra đi vội vàng. Ôi! Tiếng kinh đêm cầu hồn, như tiếng ai ca thật buồn. Ngọc Lan! Ngọc Lan! Vĩnh viễn buông tay phận người. Thôi hết trăm năm đọa đầy. Một nấm mồ, yên đời đời..."

  https://www.youtube.com/watch?v=VNp010sv7rQ  4:19

qua tiếng hát Nguyễn Lâm Nguyên